Potrójnie ujemny rak piersi (TNBC) – jest nadzieja na nową terapię

Chemioterapia w leczeniu

Powszechnie stosowaną metodą w leczeniu nowotworów jest chemioterapia nowotworów. Polega ona na zastosowaniu leków cytostatycznych. Na ogół chemioterapię łączy się z innymi metodami leczniczymi, głównie z: chirurgicznymi, radioterapią, hormonoterapią, leczeniem celowanym związanym z komórkami nowotworowymi. W przypadku stosowania chemioterapii można wykorzystać jeden lek lub grupę leków przewidzianą do konkretnego programu leczniczego. Podawane leki różnią się sposobem działania, jednak każdy lek w chemioterapii skierowany jest przeciw szybko dzielącym się komórkom nowotworowym. Ze względu na oporność guza na przyjmowane leki często stosowanie chemioterapii nie uzyskuje klinicznej skuteczności. Ważne jest jednak, że wiele nowotworów  może być uleczonych przez zastosowanie chemioterapii samodzielnej lub połączonej z innymi metodami leczenia. Skuteczność stosowania chemioterapii można zaobserwować również w zaawansowanych etapach choroby, w chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego, nowotworach wieku dziecięcego. Gdy nie ma możliwości wyleczenia choroby nowotworowej chemioterapia służy przedłużaniu życia. Bardzo istotne w chemioterapii jest tzw. leczenie paliatywne, dzięki któremu można zmniejszyć uciążliwość choroby.

Działanie chemioterapii

W przypadku działania chemioterapii, w każdym jej cyklu podawane leki nie eliminują wszystkich komórek nowotworowych, lecz jedynie pewną ich część. To właśnie ze względu na to, że nie da się wyeliminować wszystkich komórek nowotworowych od razu, leczenie metodą chemioterapii musi odbywać się w sposób cykliczny. Badania dotyczące chemioterapii wykazały, że w miarę rozwoju masy guza spowalnia się dynamika podziałów komórkowych, wskaźnik proliferacji oraz czas podwojenia. Jest to konsekwencją opóźnienia rozwoju unaczynienia guza, które nie nadąża za przyspieszonym wzrostem jego masy. Sprawia to, że guz jest niedotleniony, a komórki ulegają np. nerkozie, przez co są mniej wrażliwe na cytostatyki. To powoduje, że guzy o mniejszej masie są bardziej wrażliwe na leki. Stosowanie leczenia cytoredukcyjnego w postaci metod chirurgicznych, radioterapii, leków nieswoistych powoduje zmniejszenie masy guza i zwiększenie wrażliwości na leki.

Leki, które są stosowane w chemioterapii skierowanej na szybko dzielące się komórki nowotworowe o dużym współczynniku wzrostu guza (ostra białaczka, chłoniaki nieziarniczne, chłoniak Hodgkina) są o wiele bardziej wydajne w tym wypadku. Dzieje się tak dlatego, że większa proporcja komórek przechodzi proces podziału komórkowego w danym momencie. Nowotwory, które rozwijają się wolniej, np. chłoniaki indolentne, na ogół wykazują średnią odpowiedź na leczenie.

Rodzaje chemioterapii

W przypadku podawania chemioterapii trzeba zwrócić uwagę na cel z jakim jest ona stosowana. Może być podawana, aby dokonać wyleczenia, przedłużenia życia, albo jako leczenie paliatywne, które ma jedynie złagodzić objawy choroby nowotworowej. Powszechnie wyróżnia się ok 10 rodzajów chemioterapii.

Chemioterapia może być połączona z innymi metodami leczenia – a więc z metodami chirurgicznymi, radioterapią, leczeniem celowanym.

Kolejnym rodzajem chemioterapii, jest chemioterapia skojarzona, jako metoda, która polega na podawaniu wielu leków w tym samym czasie. Różnią się one sposobem działania, a także efektami ubocznymi. Chemioterapia neoadiuwantowa polega na zastosowaniu terapii cytostatykami. Ten rodzaj terapii podaje się, gdy leczenie zakłada wyleczenie nowotworu. Można ją również zastosować w przypadku dużego guza, który uniemożliwia przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. W celu zmniejszenia masy guza trzeba wykonać radykalny zabieg operacyjny.

Chemioterapia adiuwantowa ma zastosowanie w przypadku zakończenia radykalnego leczenia lokalnego, kiedy istnieje ryzyko nawrotu choroby. Celem tej metody jest zniszczenie mikroprzerzutów i zmniejszenia ryzyka nawrotu.

W przypadku chemioterapii indukcyjnej należy zwrócić uwagę na to, że jest to wstępne leczenie, które ma na celu doprowadzenie do znaczącej cytoredukcji, a idealnie – do całkowitej remisji choroby. Chemioterapia konsolidująca polega zaś na leczeniu włączanym po uzyskaniu remisji, aby utrwalić pozytywny wynik leczenia i wydłużyć czas przeżycia bez choroby (PFS). Na ogół stosuje się tutaj lek, który spowodował osiągnięcie remisji. W przypadku chemioterapii intensyfikującej można zwrócić uwagę, na to, że jest ona podawana w tym samym celu, co chemioterapia konsolidująca, lecz wykorzystuje się w niej inny rodzaj leku, niż ten, którym dokonano remisji, aby osiągnąć wyleczenie. Jako chemioterapię podtrzymującą określa się metodę, w której podaje się małe dawki cytostatyków w celu przedłużenia remisji.

Chemioterapia ratująca jest podawana, kiedy inne metody leczenia nie pomogły. Stosuje się ją, aby otrzymać kontrolę choroby, czy złagodzić jej objawy.

Ostatnim rodzajem chemioterapii, jest paliatywna, która nie powoduje wyleczenia z choroby, lecz pomaga w redukcji obciążenia guzem i wydłuża życie.

Leki stosowane w chemioterapii

Ze względu na specyfikę jaką charakteryzuje się większość nowotworów, przy leczeniu stosuje się kilka rodzajów leków. Monoterpia jest czasem stosowana, ale na ogół w leczeniu paliatywnym niektórych nowotworów o podobnym rokowaniu. Najczęściej jednak w dzisiejszych czasach schematy leczenia przewidują podawanie leków w cyklach, dzięki czemu częstość i czas leczenia ograniczają toksyczność i zwiększają skuteczność leków. Opracowany przez lekarzy program leczniczy zawiera leki cytostatyczne i czasami inne leki pomocnicze, określa dawkę, sposób podania, ilość cykli, długość przerwy między jednym i drugim cyklem. Głównym warunkiem doboru leków jest różny mechanizm ich działania przeciwnowotworowego. Sprawia to, że można zapobiec selekcji komórek opornych na niektóre leki i utrudnia wytwarzanie oporności na cytostatyki.

Działania niepożądane

W przypadku stosowania chemioterapii mogą również wystąpić pewne działania niepożądane, co wiąże się z siłą podawanego leku. Cytostatyki stosuje się na ogół na szybko dzielące się komórki, jakimi są komórki nowotworowe. Niestety powodują one jednak równocześnie niekorzystny wpływ na szpik kostny, nabłonek jamy ustnej, żołądka i jelit. Toksyczność jaka jest związana z chemioterapią może już wystąpić od razu po podaniu leku, albo w ciągu kilku godzin, dni, czasem nawet i po dłuższym okresie, nawet do kilku lat. Ze względu na coraz lepszą diagnostykę i zwiększanie uleczalności chorób nowotworowych, a także polepszeniem rokowania, dużego znaczenia nabierają odległe powikłania leczenia.

Do najważniejszych działań niepożądanych zaliczyć można np.: mielosupresję, immunosupresję, niedokrwistość, uszkodzenie przewodu pokarmowego, nudności i wymioty.

Skuteczność chemioterapii

Ważna jest jednak skuteczność jaką powoduje zastosowanie metody chemioterapii w leczeniu chorób nowotworowych. Gównie skuteczność chemioterapii zależy od typu histologicznego wykrytego nowotworu, stopnia jego zaawansowania, a także od wielu innych czynników rokowniczych, które wpływają na proces i skuteczność leczenia. Ważne jest, że część nowotworów jest uleczalna potencjalnie przez zastosowanie samej chemioterapii, do których m.in. zaliczamy raka kosmówki, ostrą białaczkę limfoblastyczną, ostrą białaczkę szpikową,  a także niektóre typy raków nieziarnicznych, chłoniak Hodgkina, raka jąder, raka jajników, a także raka drobnokomórkowego płuca.

Aby leczenie chemioterapią odnosiło pozytywne rezultaty należy ściśle stosować się do zaleceń lekarza prowadzącego i unikać rzeczy, sytuacji, które potencjalnie mogą osłabić działanie chemioterapii.